اقدامات پزشکی به طور مستقیم با سلامت و جان مال افراد در ارتباط میباشد. اگر فردی به دلیل خطا و تخلف پزشک دچار آسیب شود یا جان خود را از دست بدهد، حمایت قانون از فرد آسیب دیده چیست؟ چگونه می توان مراحل قانونی شکایت از پزشک را طی نمود؟ برای شکایت علیه پزشک باید به کدام نهاد مراجعه کرد؟ در چه صورتی خطا و تخلف پزشک، جرم محسوب می شود؟ مجازات پزشکی که چنین تخلفاتی مرتکب شده چیست؟ در ادامه مقاله پاسخ این سوالات به همراه جزئیات بیشتر ارائه خواهد شد.
چرا باید از خطاهای پزشکی جلوگیری شود؟
همه انسان ها مرتکب خطا و اشتباه می شوند. پزشک نیز مانند سایر انسان ها در سایر مشاغل، ممکن است مرتکب اشتباهاتی شود. اشتباه پزشک به این دلیل اهمیت و حساسیت بیشتری دارد که به طور مستقیم با جان انسان ها در ارتباط است. بنابراین نمی توان به راحتی از خطای پزشک چشم پوشی نمود. طبق گزارش موسسه پزشکی آمریکا در سال 1999، سالانه بین 44 هزار تا 98 هزار انسان در جامعه آمریکا، در اثر خطاهای پزشکی جان خود را از دست داده اند.
برای کاهش این خطاها کشف، شناسایی، گزارش دادن صحیح، ثبت و در مواقع ضرورت شکایت از پزشک خاطی تاثیر گذار است. در ادامه مقاله ابتدا انواع خطاهای پزشکی مورد بررسی قرار گرفته و سپس روال قانونی جهت شکایت از پزشک تشریح می گردد.
انواع خطاهای پزشکی
انواع خطاهای پزشکی و درمانی را به لحاظ نوع می توان در 5 دسته کلی قرار داد. خطا در تجویز دارو (مانند خطا در نسخه نویسی یا نسخه پیچی، دادن داروی اشتباه به بیمار)، خطاهای آزمایشگاهی (نمونه گیری، برچسب زنی یا انتقال نمونه ها، خطای مثبت کاذب یا منفی کاذب)، خطا در تعیین هویت بیماران (بیشتر در مورد نوزادان یا کسانی که هویت آنها مشخص نیست رخ می دهد)، خطا در هنگام جراحی (مانند جراحی قسمت نادرستی از بدن یا اشتباه در روش جراحی)، خطا در تشخیص نوع بیماری.
انواع خطاهای پزشکی به لحاظ حقوقی در سه دسته کلی عمدی، شبه عمدی و خطای محض تقسیم بندی می شود. عوامل اصلی که موجب بروز این نوع خطاها می شود عبارتند از:
بی احتیاطی پزشک یا تیم درمان: انجام عملی بدون توجه به نتایج ناخوشایند و قابل پیش بینی؛ به عنوان مثال به دلیل بی احتیاطی وسایل جراحی در بدن بیمار باقی بماند.
بی مبالاتی: ترک فعلی که پزشک موظف به انجام آن است ولی در اثر غفلت آن را انجام نمی دهد؛ مانند عدم مشاوره و عدم تمهیدات مورد نیاز قبل و بعد از درمان.
عدم مهارت: پزشک فاقد مهارت علمی و عملی کافی در حوزه فعالیت باشد که دارای دو بعد مادی و معنوی است.
عدم رعایت اصول و نظامات دولتی: رعایت نکردن دستورات، آیین نامه ها و بخش نامه هایی که دولت وضع کرده و ضمانت اجرایی دارند.
ریسک و عدم رعایت قاعده تناسب: زمانی که احتمال وقوع حوادث ناگوار بالاست و پزشک این موضوع را نادیده گرفته و یا به بیمار اعلام نمی کند.
تبلیغات اغواگرانه و گمراه کننده (به خصوص در عمل های جراحی زیبایی)، دریافت حق الزحمه غیرقانونی و خارج از عرف، بی احترامی، عدم رعایت اصل امانت داری و نقض حریم خصوصی از دیگر انواع خطاهای پزشکی هستند.
مراجع دارای صلاحیت رسیدگی به پرونده شکایت از پزشک
در ابتدا باید بدانید جهت شکایت از پزشک، کدام مراجع صلاحیت رسیدگی دارند. دادسرای انتظامی سازمان پزشکی به عنوان مرجع انتظامی، دادسرای جرایم پزشکی، دادگاه عمومی و شورای حل اختلاف به عنوان مرجع قضایی، مراجع صالح برای این شکایت محسوب می شوند.
دادسرای جرایم پزشکی اصلی ترین مرجع برای شکایت از پزشک است. از طرف دیگر زمانی که شکایت ساده بوده و مبلغ خسارت یا دیه مورد مطالبه کمتر از 5 میلیون تومان باشد، می توان به شورای حل اختلاف مراجعه نمود. در این شورا رویکرد اصلی برقراری سازش بین طرفین دعوا است. ممکن است شاکی با دریافت مبلغی به عنوان خسارت از پزشک، نسبت به خطای او چشم پوشی کرده و از شکایت خود صرف نظر نماید.
مراجع صالح برای رسیدگی به جرایم پزشکی
برای شکایت از پزشک در برخی تخلفات پزشکی مانند استفاده از افراد غیر متخصص در کادر درمان، اجتناب از ارائه خدمات به بیماران اورژانسی و مواردی از این قبیل باید به سازمان تعزیراتی حکومتی مراجعه نمود.
مراحل و نحوه شکایت از پزشک
ممکن است در اثر خطا و تخلف پزشک، فردی آسیب دیده یا فوت کرده باشد. در این صورت مراحل شکایت از پزشک با شکایت بیمار یا اولیای دم یا وکیل آنها آغاز می شود. این افراد می توانند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا نظام پزشکی تشکیل پرونده دهند. بعد از تکمیل مدارک و مستندات، پرونده به دادسرا ارجاع می گردد.
در جریان شکایت از پزشک، دادسرا تحقیقات ویژه و کارشناسی برای بررسی ادعای شاکی انجام می دهد. در صورت لزوم، پرونده به پزشکی قانونی و کمیسیون های تخصصی ارجاع شده و معاینات لازم در آن مراکز انجام می گیرد. کمیسیون های تخصصی متشکل از پزشکان مورد تایید هستند که نظر کارشناسی خود را اعلام می دارند. اگر مدارک و شواهد اثبات کننده خطای عمدی یا قصور پزشک نباشد، پرونده مختومه خواهد شد. اما اگر به تشخیص این نهاد، پزشک مرتکب تخلف یا جرمی شده باشد، کیفر خواست صادر شده و پرونده به دادگاه ارجاع می گردد. اگر خطای پزشک از نوع جرایم کیفری باشد، پرونده به دادگاه جزایی ارجاع خواهد شد.
در جریان شکایت از پزشک، خوانده، خواهان یا وکیل آنها می توانند با ارائه مدارک بیشتر نسبت به رای دادسرا یا دادگاه اعتراض نمایند.
مدارک مورد نیاز برای شکایت از پزشک
برای شکایت از پزشک به چه مدارکی نیاز داریم؟ باید بدانید علاوه بر مدارک هویتی شاکی و مشخصات کامل پزشک متهم، باید مدارک مختلفی هنگام ارائه دادخواست ضمیمه گردد. مدارکی که دال بر خطا و قصور پزشک یا کادر درمان باشد مانند نتیجه آزمایشات قبل و بعد، نسخه های تجویز شده، اقلام دارویی دریافت شده، گرافی ها، اسکن ها، عکس ها، نتایج رادیولوژی، مدارک پزشکی قانونی، صورتحساب های پرداخت شده، پرونده بالینی بیمارستان، استشهادیه شهود و مطلعین. هر چقدر مدارک کامل تر باشند، اثبات ادعا آسان تر خواهد بود. اما اگر شاکی به برخی از این مدارک دسترسی ندارد، به هر حال پرونده پزشکی یا سوابق بیمار، مدرک معتبری است که می توان ارائه نمود.
مهم است بدانید بسیاری از انواع خطاهای پزشکی نشان از عمد و تقصیر نیست. طبق ماده 145 قانون مجازات اسلامی، تقصیر شامل هر نوع بی مبالاتی، بی احتیاطی، غفلت، سهل انگاری، عدم مهارت کافی، عدم رعایت اصول و نظامات دولتی و موارد مشابه است. بنابراین باید مدارک کافی برای اثبات قصور پزشک یا عمد وی وجود داشته باشد.
شکایت از پزشک در دادگاه بهتر است یا نظام پزشکی؟
اینکه برای شکایت از پزشک به دادگاه مراجعه شود یا نظام پزشکی بستگی به نوع خطا و محل سکونت فرد دارد. طبق ماده 3 قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی، اظهار نظر کارشناسی در مورد جرایم پزشکی، یکی از وظایف این سازمان است. طبق ماده 30 قانون سازمان نظام پزشکی، تشخیص قصور پزشکی بر عهده هیئت های انتظامی پزشکی است.
بنابراین می توان برای شکایت علیه پزشک به نظام پزشکی در آن شهر مراجعه نمود. در شهرهایی که دادسرای ویژه جرائم پزشکی وجود دارد، می توان به این دادسرا رجوع کرد.
موضوع شکایت از پزشک و مراحل رسیدگی به آنها در مراجع مختلف، متفاوت است. از این رو برای دریافت پاسخ دقیق این سوال بهتر است از وکلای متخصص مشورت بخواهید. برای انتخاب بهترین وکیل در این زمینه ،می توانید اپ سجاوا را نصب کنید و در قسمت درخواست وکیل ، با انتخاب تخصص مورد نظرتان ، پس از مشاهده ی لیست وکلای متخصص در این حوزه ، وکیل مدنظرتان را انتخاب کنید .همچنین توجه داشته باشید شکایت از پزشک با شکایت از کادر درمانی و شکایت از کادر اجرایی مراکز درمانی فرق دارد. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی یکی از راه های عمومی برای اعلام این نوع شکایات است.
بهترین زمان جهت شکایت علیه خطاهای پزشکی
از آن جایی که یکی از مدارک و ادله اثبات جرم، آسیب هایی است که به بدن بیمار وارد شده، بهترین زمان برای شکایت از پزشک، بلافاصله بعد از اطلاع از قصور و خطای پزشک است یعنی قبل از اینکه آثار بهبود یافته یا ناپدید شوند. این آثار و عوارض در پزشکی قانونی و کمیسیون های تخصصی مورد معاینه قرار گرفته و به عنوان مدرک جرم یا خطا در پرونده ثبت می شوند. در این صورت اثبات خطای پزشک ساده تر بوده و مدارک کافی برای صدور رای دادسرا یا قاضی وجود خواهد داشت.
مجازات انواع جرایم و تخلفات پزشکی
اگر قصد شکایت از پزشک را دارید باید بدانید بسته به نوع خطا و موضوع دعوا، پرونده در نظام پزشکی، دادسرا و دادگاه بررسی شده و مجازات هایی برای پزشک خاطی در نظر گرفته می شود. در یک دسته بندی خطاهای پزشکی در دو دسته جزایی و صنفی طبقه بندی می گردد.
پزشکی نیز مانند سایر مشاغل دارای قواعد و قوانین صنفی است که عدول از آنها تخلف صنفی محسوب می شود. برخی از این تخلفات عبارتند از: پذیرش بیمار به تعدادی بیش از توان معاینه، درمان پزشک یا امکانات درمانی، تجویز مواد مخدر و روان گردان، عدم رعایت تعرفه های خدمات پزشکی، عدم همکاری با کادر در زمان بیماری های مسری یا بحران های ملی و منطقه ای، ایجاد رعب و وحشت در بیمار یا همراهان وی، فروش دارو و تجهیزات توسط پزشک، امتناع از ادامه درمان.
اگر خطای پزشک از نوع صنفی باشد مجازات هایی همچون اخطار شفاهی، اخطار کتبی، اخطار همراه درج در پرونده، محرومیت از فعالیت پزشکی به مدت سه ماه تا یک سال در محل ارتکاب، محرومیت از سه ماه تا یک سال در کل کشور، محرومیت از یک سال تا پنج سال در کل کشور و محرومیت دائم از حرفه پزشکی در کل کشور، تعیین می گردد. اگر خطا جزو جرایم کیفری باشد مجازات ها از نوع پرداخت دیه، خسارت یا زندان خواهد بود. این مجازات ها در قسمت بعد بیان خواهد شد.
مجازات جرایم پزشکی در قانون
در پاسخ به برای شکایت از پزشک در قانون چه مجازات هایی در نظر گرفته شده است؟ ابتدا باید در نظر داشته باشید علت خطا ممکن است عمد یا قصور پزشک نباشد. این موضوع در قانون با عبارت «عمل مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی» مورد تاکید قرار گرفته است. نکته دوم گرفتن برائت از بیمار است. اگر بیمار نابالغ، مجنون یا در حالت بیهوشی باشد، باید برائت از ولی بیمار صورت گیرد.
مجازات جرایم پزشکی
موضوع ضمان پزشک در ماده 495 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 آمده است. طبق این ماده اگر پزشک در طی معالجات به دلیل قصور و کوتاهی در علم و عمل، موجب تلف یا آسیب بدنی گردد باید دیه پرداخت نماید. طبق ماده 496 اگر پزشک دستوری به پرستار یا بیمار دهد و در اثر این دستور، بیمار تلف شده یا آسیب ببیند، باز هم ضامن دیه خواهد بود. اگر پرستار یا بیمار بدانند که این دستور باعث آسیب می شود با این حال آن را انجام دهند، دیگر پزشک ضامن نخواهد بود. موضوع پرداخت خسارت توسط پزشک در ماده 1 قانون مسئولیت مدنی آمده است. بنا بر این ماده اگر کسی در اثر بی احتیاطی به جان یا سلامتی افراد لطمه وارد کرده و موجب ضرر مادی یا معنوی گردد، باید خسارت ناشی از فعل خود را بپردازد.
مجازات حبس در ماده 616 قانون مجازات اسلامی آمده که طبق آن اگر فردی به دلیل بی احتیاطی، بی مبالاتی یا انجام اموری که در آن مهارت کافی ندارد یا عدم رعایت اصول و نظامات، منجر به قتل غیر عمد شود به حبس از یک تا سه سال و پرداخت دیه محکوم می گردد.
پروسه شکایت از پزشک چقدر زمان می برد؟
با توجه به اینکه مراجعه به پزشکان مختلف، به ویژه پزشکان زیبایی افزایش یافته است، خطاهای پزشکی نیز شدت و افزایش پیدا کرده اند. از این رو تمهیداتی از طرف دولت و مراجع پیگیری شکایت از پزشک صورت گرفته است تا مراحل و مدت زمان شکایت از پزشک کوتاه تر شود. با این حال نمی توان به طور دقیق گفت انجام این مراحل چقدر زمان می برد. با کمک گرفتن از وکیل متخصص چتر قانون در این زمینه می توانید این مراحل را تا حد ممکن کوتاه کنید.